Over hoogbegaafde volwassenen die een beroep doen op de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) is nog niet veel bekend. Hoogbegaafd in Bedrijf onderzoekt daarom hoe de Wmo aansluit bij hulpvragen van hoogbegaafde volwassenen.
Wat is de Wmo
De Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo) regelt hulp en ondersteuning voor burgers, zodat zij zo lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen wonen en deel kunnen blijven nemen aan de maatschappij. De Wmo is een kaderwet, dat wil zeggen dat de grote lijnen zijn vastgelegd in de wet. Een gemeente mag zelf invullen hoe ze deze wet uitvoert. Hierdoor kunnen toegang en uitvoering van de Wmo per gemeente enigszins verschillen. Hoe een gemeente invulling geeft aan de Wmo, wordt vastgelegd in de gemeentelijke Wmo verordening.
Hoe werkt het
Het aanvragen van hulp en ondersteuning vanuit de Wmo regel je via het Wmo-loket van jouw gemeente. Dit kan online, telefonisch of per e-mail. Na jouw aanmelding neemt de gemeente contact met je op om een afspraak te maken voor een gesprek. Tijdens het gesprek wordt onderzocht waar de problemen in jouw situatie liggen en wat er nodig is om deze problemen op te lossen.
Als jij van jezelf weet dat je hoogbegaafd bent of dit vermoedt, is het belangrijk dat je dit meldt bij de Wmo consulent.
Tijdens het gesprek wordt ook gekeken in hoeverre je zelfstandig bent en wat familie en naasten in je omgeving voor je kunnen betekenen (‘eigen kracht’). Ook gaat de gemeente na of er geen andere instantie of wet is op basis waarvan de voorziening kan worden geregeld. Veel voorzieningen en hulpvormen worden namelijk vergoed op basis van een andere wet, zoals de Zorgverzekeringswet, de Wet langdurige zorg of via het UVW. 
Er wordt binnen 10 werkdagen een verslag gemaakt van het gesprek. Dit gespreksverslag is het uitgangspunt voor de verdere stappen.
Kenmerken hoogbegaafdheid
Voor iedereen geldt dat het belangrijk is dat je inzicht hebt in je eigen sterke kanten, valkuilen en persoonlijke kenmerken. Hoe beter je jezelf kent, hoe beter jij je staande kunt houden in de maatschappij, en hoe beter jij je ervaringen en ondersteuningsbehoefte onder woorden kunt brengen. Kenmerken van hoogbegaafdheid zijn:
- Sterke behoefte aan autonomie
- Snel overzicht, snel leren, snel thuisraken in een bepaald thema
- Rijkgeschakeerd, genuanceerd gevoelsleven
- Gedreven en nieuwsgierig, brede interesse
- Vaak hoogsensitief, ziet veel details, hoge prikkelgevoeligheid
- Creatief, maakt onconventionele keuzes of heeft een onconventionele levensloop
- Kan complexe situaties overzien, ziet verschillende kanten van een kwestie
Het boek ‘Hoogbegaafde hulpzoekers’ van Lukien Holting en Noks Nauta stelt dat de kenmerken van hoogbegaafdheid in principe altijd aanwezig zijn en niet hoeven te leiden tot problemen. Maar allerlei factoren zoals bijvoorbeeld opvoeding en persoonlijke ervaringen en gebeurtenissen in je leven kunnen van invloed zijn op hoe de kenmerken van hoogbegaafdheid er bij jou uitzien. Wanneer kenmerken die bij jouw hoogbegaafdheid horen in de loop van je leven zijn vervormd, kun je daar last van hebben. Bijvoorbeeld doordat je kritische vragen stelt aan een hulpverlener, je moeite hebt met het accepteren van regels en autoriteit, je problemen te rationeel benadert, je de lat voor jezelf en anderen (te) hoog hebt liggen, je je overal mee bemoeit, je overgevoelig bent voor prikkels. Maar ook doordat je juist niet autonoom meer bent, je bent gaan onderpresteren, je je dom voelt, een afgevlakt gevoelsleven hebt, je perfectionisme je lam legt of er niets meer uit je handen komt.
Met welke hulpvragen kun je terecht bij de Wmo
De hulpvragen waarmee zowel hoogbegaafde als niet-hoogbegaafde hulpzoekers zich melden bij de Wmo, verschillen nauwelijks. Veelal is een situatie ontstaan waarin iemand de grip kwijt is geraakt op zijn of haar leven, bijvoorbeeld als gevolg van een burnout, bore-out, depressie. Je kunt dan denken aan problemen met
- het aanbrengen en behouden van overzicht
- het bewaken van de balans tussen inspanning en ontspanning
- herkennen van en omgaan met overprikkeling
- het (h)erkennen en aangeven van grenzen
- het leren omgaan met angst- en/of paniekklachten
- het aangaan en onderhouden van sociale contacten
- het veelvuldig hebben van conflicten (met arts, werkgever, collega’s)
- de communicatie met instanties
- het vinden van een zinvolle daginvulling
Welke ondersteuning kan de Wmo bieden
Wanneer op grond van problemen bij jouw zelfredzaamheid en/of participatie wordt vastgesteld dat een maatwerkvoorziening nodig is om je verder te helpen, zal deze in de meeste gevallen bestaan uit individuele begeleiding of groepsbegeleiding (dagbesteding).
Individuele begeleiding is niet gericht op het overnemen van taken of vaardigheden, maar juist op het helpen bij of aanleren van vaardigheden of taken zodat jij uiteindelijk weer zonder ondersteuning verder kan. De Wmo-deskundige stelt (als het goed is samen met jou als hulpzoekende) doelen of resultaten vast waar je met hulp van de begeleiding aan gaat werken. Deze doelen of gewenste resultaten worden op afgesproken momenten geëvalueerd en waar nodig bijgesteld.
Een Wmo-indicatie wordt over het algemeen alleen toegekend als de verwachting is dat de voorziening voor langere periode noodzakelijk is. Toch zijn er ook gemeentes die indiceren voor kortere periodes.
Zorg in natura of PGB
In principe wordt de toegekende ondersteuning geboden als zorg in natura. Jouw gemeente bepaalt dan uit welke zorgaanbieder je kunt kiezen. Sommige gemeentes hebben een zorgovereenkomst afgesloten met een beperkt aantal zorgaanbieders. Andere gemeentes hebben een overeenkomst met een groot aantal zorgaanbieders. In beide situaties geldt dat de meeste zorgaanbieders niet beschikken over individuele begeleiders met kennis van hoogbegaafdheid en ervaring met hoogbegaafde cliënten.
Wanneer je liever zelf bepaalt waar, wanneer en van wie je zorg ontvangt, kun je een persoonsgebonden budget (PGB) aanvragen. Een PGB is een bedrag waarmee je zelf zorg en ondersteuning inkoopt. Bij het beheren van een PGB behoren verplichtingen en vaardigheden. De gemeente controleert of jij hieraan voldoet. Elke gemeente heeft maximale uurtarieven vastgesteld voor formele en informele zorgverleners. Tarieven kunnen dus per gemeente verschillen. Hanteert jouw zorgverlener een hoger tarief dan het maximum, dan moet je zelf bijbetalen.
Wel of niet Wmo?
De Wmo kijkt kritisch naar de inhoud van de geboden ondersteuning. Wanneer deze een therapeutisch karakter heeft, wordt verwezen naar de Zorgverzekeringswet. Coaching is een grijs gebied. Afhankelijk van de hulpvraag en de aanpak die de coach hanteert, kan dit onder behandeling of begeleiding vallen. Gemeentes kunnen verschillen in hun opvatting hierover.
Begeleiding vanuit Hoogbegaafd in Bedrijf
Hoogbegaafd in Bedrijf heeft geen afspraken met gemeentes voor de begeleiding van hoogbegaafde cliënten via de Wmo. Vanuit een PGB kunnen wij wel ingehuurd worden, maar ons uurtarief ligt vaak hoger dan dat daaruit vergoed mag worden. Het tarief dat wij hanteren staat gelijk aan wat het UWV ons vergoedt voor jobcoaching. Voor cliënten betekent dit dat er daarom vrijwel altijd sprake is van bijbetaling.
Â